17 marca 2021 roku rzutem na taśmę przed kolejnym lockdownem odwiedziliśmy Muzeum Twierdzy Toruń, będącego jednym z oddziałów Muzeum Okręgowego w Toruniu. Muzeum mieści się w wyrestaurowanym budynku dawnych Koszar Bramy Chełmińskiej, będących elementem XIX-wiecznego fortecznego systemu obronnego.
Sam budynek wygląda naprawdę okazale przenosząc zwiedzającego w bardzo ciekawy okres w historii Torunia. Zachowanie oryginalnych elementów wraz z rekonstrukcjami i uzupełnieniami elewacji frontalnej pozwala ukazać gigantyczne XIX w. pruskie przedsięwzięcie stworzenia z miasta twierdzy.
Po przekroczeniu progu, widza wciąga historyczny układ budynku. Niezwykłego charakteru miejscu nadają korytarze i pomieszczenia przesklepione kolebkowo a infrastruktura techniczna muzeum o prostych i oszczędnych formach ciekawie wkomponowuje się w historyczne wnętrza. Ciekawym zabiegiem jest zastosowanie siedzisk w formach skrzyń wojskowych, a także pozostawienie historycznych przeszkleń oddzielających poszczególne pomieszczenia oraz zachowanie metalowych oryginalnych elementów wzbogacających sklepienia klepkowe kilku sal wystawienniczych czy pozostawienie ceglanej posadzki w jednej z sal i korytarzu. Chłodne, techniczne militarne wnętrza większości ocieplone są drewnianą podłogą, co jednak przeczy się genius loci budynku, ale nie konkuruje z formą prezentowanej wystawy stałej.
W przypadku wystawy, ukazuje ona na tle historii miasta, a więc od czasów powstania miasta ok. 1236 aż do 1945 roku, rozwój umocnień obronnych i infrastruktury militarnej zastosowanej na terenie Torunia. Każda sala to inne ramy czasowe. Przed wejściem do każdej z sal tą informacje znajdziemy na tablicach przy otworach drzwiowych. W dość dużych przestrzeniach sal prezentowane są przede wszystkim makiety miasta oraz poszczególnych umocnień. Makietom towarzyszą ekrany multimedialne przybliżające wiedzę na temat informacji zawartych w zaprezentowanych makietach, co wymusza interakcję zwiedzającego. Dany okres historyczny przybliżają także informacje na planszach montowanych do ciekawych w formie stelaży (mieszczących w sobie m.in. oświetlenie), które zawierają przede wszystkim historyczne wizerunki panoram, planów i map Torunia.
Dodatkowym poszerzeniem wiedzy są ekrany multimedialne z elektronicznym słownikiem-encyklopedią zawierającym ważne pojęcia oraz skany historycznych fotografii i pocztówek z danego okresu. Na wystawie znajdziemy w sumie niewiele muzealiów w postaci broni czy ogólnej tematyki wojskowej, ale jest ona prezentowana w bardzo syntetycznie. Całość wystawy uzupełniają także przedstawienia formy umundurowania nawiązującego do danego okresu historycznego oraz inscenizacje wydarzeń, miejsc oraz sytuacji związanych z życiem wojskowych i mieszkańców Torunia. Na szczególną uwagę zasługuje ukazanie historycznej kuchni/odlewni, której towarzyszą multimedialne gry oraz zastosowanie odkrywki w posadzce ukazującej fundament budynku, której towarzyszą bardzo ciekawe plansze z historycznymi rysunkami technicznymi i informacjami na temat obiektu, w którym się znajdujemy. Dodatkami do kontekstu historycznego ale także do wypełnienia dość pustej przestrzeni, są także film i wyświetlane zdjęcia, mapy na ścianach pomieszczeń.
Wystawa została zaprezentowana również w wersji językowej angielskiej i niemieckiej, co ułatwi na pewno zwiedzanie obcokrajowcom, ale zwiedzanie wystawy wymaga dużej interakcji od zwiedzającego. Odbiorca ma wiele plansz do czytania, wiele rzeczy do kliknięcia, co z jednej strony ułatwia i pozwala na kreatywne spędzenie czasu, ale w przypadku dużych wycieczek czy osób zwiedzających posiadających mało czasu przy dość okrojonym zbiorze muzealiów wymagać będzie na pewno oprowadzenia przez przewodnika i może nie być na tyle ciekawa z powodu braku tradycyjnych form prezentowania obiektów. Niektóre ekrany multimedialne np. przy makietach położone są zbyt wysoko dla np. dzieci zwiedzających muzeum.
Jedyną nieścisłością w układzie wystawy jest pomieszczenie poświęcone obozowi jenieckiemu, gdyż jest nieco wyrwane z układu historycznego zastosowanego w ogólnej koncepcji. Wygląd pomieszczenia jest ciekawy, ale nie posiada na wejściu żadnej informacji czego dotyczy i w sumie można je pominąć przez pomyłkę, z powodu braku informacji lub wziąć za pomieszczenie dla personelu. Instalacja tam się znajdująca bez tej informacji czego dotyczy i co przedstawia nie jest zrozumiała do końca przez odbiorcę.
Wystawa wywarła na mnie bardzo pozytywne wrażanie stanowiąc zupełnie nową formę wystawiennictwa muzealnego w Toruniu. Muzeum warto zwiedzić z dziećmi, ale i dorośli z uwagi na treść i formę prezentacji nie będą się nudzić. Interesującym dla mnie elementem były same makiety, ich duża ilość oraz propozycje multimedialne do nich. Jednak zwiedzając sale wystawiennicze miałem wrażenie pustej i nie do końca zagospodarowanej przestrzeni. Na zakończenie zwiedzania atrakcją jest możliwość wejścia na wał ziemny budynku dawnych Koszar Bramy Chełmińskiej, z którego rozpościera się niesamowity widok na historyczną starówkę toruńską ukazując zapomniany ale bardzo interesujący widok na średniowieczny Toruń w kierunku południowym.
M. Przedmojski